Jaruzelski i Wałęsa w nowym świetle

Oto ten moment! Ukazała się książkowa wersja mojej rozprawy doktorskiej, poświęconej polskiej transformacji ustrojowej z perspektywy prezydentury oraz dwóm jej głównym postaciom – Wojciechowi Jaruzelskiemu i Lechowi Wałęsie. Jakie decyzje podejmowali i do czego wykorzystali fotel prezydenta? Odpowiedzi na te pytania mogą zaskakiwać.

Książkę „Prezydentura polska w pierwszych latach III RP” możesz zamówić bezpośrednio u wydawcy. Oto link do księgarni internetowej Wydawnictwa von borowiecky: http://ksiegarnia.vb.com.pl/index.php?route=product/product&product_id=368 .

Postanowiłem, iż spróbuję wejść pod podszewkę wydarzeń sprzed 30 lat. Okrągły Stół, wybory czerwcowe 1989 roku – wzajemne podchody, ale i lojalna współpraca pomiędzy komunistami a głównym nurtem „Solidarności”. Rekonstrukcja i pudrowanie reżimu Polski Ludowej. W efekcie Jaruzelski prezydentem i Mazowiecki premierem. Później przedwczesny koniec każdego z nich i pierwsza prezydentura z powszechnych wyborów – Lech Wałęsa. Szczyt i upadek legendy „Solidarności” – od ustawiania po kątach partii postsolidarnościowych, przez nocną zmianę, sprawę TW „Bolka”, po wojnę prezydenta z parlamentem (ilu to obecnych sojuszników Lecha Wałęsy wówczas mogło przywdziać koszulki KONSTYTUCJA?!). Wreszcie przegrana kampania i wybory prezydenckie 1995 roku. Prześledziłem to na kilku poziomach i w różnych kontekstach, aby nakreślić kuchnię władzy okresu transformacji ustrojowej w Polsce.

Tak powstał doktorat, który w kwietniu 2018 roku został obroniony na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Wśród obecnych na sali nie brakowało gwiazd polskiej politologii: prof. Andrzej K. Piasecki jako promotor, a także prof. Antoni Dudek oraz prof. Marek Bankowicz jako recenzenci. Wszyscy oni byli zgodni – tę pracę trzeba wydać. Podjął się tego pan Tadeusz Majcherek i jego Wydawnictwo von borowiecky, za co jestem mu serdecznie wdzięczny. Efekt tej pracy to ponad 420-stronicowa książka, która rzuca nowe światło na wydarzenia lat 1989 – 1995.

Po pierwsze, publikacja zawiera szereg ustaleń w zakresie trwania II Rzeczypospolitej i jej faktycznych związków z PRL oraz III Rzecząpospolitą. Te wnioski zawierają często odpowiedzi na dręczące Polaków pytania: dlaczego we współczesnej Polsce tak trudno przeprowadzić reformę sądownictwa? Skąd w nas tak trwały podział postkomunistyczny? Dlaczego nie rozliczono zbrodni komunistów, a próby lustracji życia publicznego przez kilkanaście lat rozbijały się o niemal wszystkie kluczowe instytucje władzy: Prezydenta, Sejm, Senat, Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy? Wreszcie, co naprawdę zrobił, a czego nie zrobił w grudniu 1990 roku ówczesny Prezydent Rzeczypospolitej Ryszard Kaczorowski?

Po drugie, to świeże i porządkujące spojrzenie instytucjonalne na prezydenturę po 1989 roku. Sprawdziłem, jakie kompetencje przyznano urzędowi reaktywowanemu dzięki ustaleniom Okrągłego Stołu, a także które z tych uprawnień zachował później Lech Wałęsa.

Po trzecie, uznałem, że nie poprzestanę na analizie kompetencji prezydenckich, lecz, że warto odnieść je także do realnej sfery rządzenia i decyzji, jakie na ich podstawie podejmowali Jaruzelski, a następnie Wałęsa. Stąd pomysł na adaptację w polskich warunkach modelu badawczego znanego wcześniej w Stanach Zjednoczonych – trójczłonowej analizy decyzyjnej, a także uporządkowanie i zdefiniowanie tego, czym w praktyce jest linia polityczna.

Tak przygotowany zestaw pojęć i założeń nałożyłem na pozyskany materiał empiryczny. Dodajmy, że materiał ten pochodzi z różnych źródeł: opracowań naukowych, literatury wspomnieniowej, aktów prawnych i drukowanych publikacji źródłowych, ówczesnej prasy i periodyków, archiwalnych materiałów wideo, archiwum Kancelarii Prezydenta RP, wreszcie samodzielnie pozyskanych relacji żyjących świadków i uczestników tamtych wydarzeń – osób z bliskiego otoczenia prezydentów Jaruzelskiego i Wałęsy. Trochę tego było, ale przyjęta metodologia postawiła przede mną wyzwanie odtworzenia klimatu tamtych czasów, w tym złożoności spraw politycznych, społecznych, gospodarczych, a także przynajmniej próby rekonstrukcji faktycznych (a nie formalnych!) mechanizmów decyzyjnych istniejących w otoczeniu prezydenta.

Oddaję więc Czytelnikowi wszystko, co mam najlepsze. Świadomy tego, że książka daleka jest od doskonałości i zapewne nie zaspokoi wszystkich gustów, podtrzymuję to, co powiedziałem na obronie – takie nauki o polityce warto rozwijać, bo są prawdziwą solą badań nad polityką. Nie samorząd terytorialny, nie fundusze unijne, nie bezpieczeństwo publiczne, ale właśnie rząd, parlament, prezydent, sądownictwo konstytucyjne – tu jest serce politologii. Wszak czyż może być coś bardziej pasjonującego niż odzieranie kluczowych organów władzy i zajmujących je polityków z szat pustego PR-u i płaszcza medialnej propagandy?

Paweł Momro

Prezydentura polska w pierwszych latach III RP, Wydawnictwo von borowiecky, Radzymin 2019.